Bazylika Mariacka

Gotycki kościół Wniebowzięcia NMP wzniesiono w północno-wschodniej części krakowskiego rynku, jako budowlę orientowaną względem stron świata na linii wschód-zachód, a przez to usytuowaną pod skosem do placu targowego. Zbudowano go na fundamentach wcześniejszej, romańskiej świątyni, co także tłumaczy jego niesymetryczną orientację, gdyż pierwszy kościół powstał jeszcze przed lokacją miasta.

Kościół ostatecznie przybrał formę trójnawowej bazyliki z dwuwieżową fasadą zachodnią, szerokim korpusem nawowym, uzyskanym dzięki nawom bocznym i dobudowanym w latach 143-1446 od północy i południa kaplicom. Krótki bazylikowy czteroprzęsłowy korpus, zbudowany w latach 1392-97, przechodzi w wydłużone trójprzęsłowe prezbiterium , zamknięte pięciobocznie.

Kościół, a szczególnie jego prezbiterium, otrzymał rozbudowaną dekorację architektoniczną: starannie wykonane trójdzielne okna z maswerkami, roślinne fryzy, bogato zdobione pinakle na przyporach, czy rzeźbiarskie konsole z przedstawieniami zwierząt i ludzi. Te ostatnie w liczbie 21 ustawiono około 1390 roku przy gzymsie koronującym prezbiterium. Ściany i sklepienia w korpusie i prezbiterium zdobi polichromia wykonana przez Jana Matejkę przy udziale Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera w latach 1890-92. Cennym zabytkiem są oryginalne gotyckie witraże z około 1370 r., zachowane w trzech oknach apsydy prezbiterium. Pozostałe witraże pochodzą z końca XIX w. a projektowali je m.in. Wyspiański i Mehoffer.

Najważniejszym zabytkiem bogatego w dzieła sztuki kościoła Mariackiego jest oczywiście wspaniały późnogotycki ołtarz, wykonany w latach 1477-89 przez Wita Stwosza, snycerza sprowadzonego z Norymbergii. Stworzył on jedno z najwspanialszych arcydzieł późnogotyckiej sztuki rzeźbiarskiej w Europie.