Ołtarz główny

Dominantą wnętrza bazyliki jest wysoki na 24 metry ołtarz główny, którego dekorację rzeźbiarską i snycerską stworzył A. Dorasil z warsztatem, według projektu F. Brokoffa. Całkowita powierzchnia ołtarza to 789,1 m², a powierzchnia złoceń wynosi 219,21 m².

Ołtarz, wykonany w całości z drewna, jest marmoryzowany, to znaczy pokryty cieniutką warstwą maczki marmurowej w kolorach brązu i czerwieni. Chodzi o wrażenie, że rama wielkiego obrazu oraz podwójne, stojące po obu jego stronach pilastry, rozszerzające się ku górze do dużego zwieńczenia, a także wszystkie rzeźby, są kamienne. Te ostatnie mają kolor śnieżnobiały, pokryte są bowiem warstwą białej maczki marmurowej. Duże elementy (nastawa i największe rzeźby) są wykonane z twardego drewna owocowego (grusze i wiśnie), mniejsze zaś z drewna lipowego.

Retabulum ozdobione posągami dziewięciu chórów anielskich przywodzi na myśl wersety „Exaltata es sancta Dei Genitrix super choros Angelorum ad caelestia regna” (Wywyższona jesteś święta Boża Rodzicielko, nad wszystkie chóry anielskie do Królestwa Niebieskiego).

W centrum nastawy zawisło płótno czeskiego Rubensa – Piotra Jana Brandla, przedstawiające Wniebowzięcie NMP, która wertykalnie unosi się ku spotkaniu z Oblubieńcem, który ją oczekuje wraz z Ojcem i Duchem Świętym. Przy pustym grobie zgromadzili się apostołowie, z których część zapatrzona jest w mogiłę, a niektórzy już zauważyli Maryję podążającą ku światłości niebiańskiej. Pod obrazem Brandla, w ozdobnej ramie, umieszczono niewielką ikonę Matki Bożej Łaskawej. Cudowny obraz Bogurodzicy datowany jest na XIII stulecie, co czyni go najstarszą ikoną w Polsce i w Europie Środkowej.

W centrum nastawy zawisło wielkie płótno czeskiego Rubensa – Piotra Jana Brandla o wymiarach 8,45 x 3,50 m, przedstawiające Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. W dolnej części płótna, na podwyższeniu, znajduje się kamienny, pusty i otwarty grób. Nie jest on podobny do grobów czasów biblijnych. Wtedy miejsca pochówków znajdowały się pod ziemią i zamykano je dużymi kamieniami, tutaj grób przypomina XVIII-wieczną tumbę.

Po jej bokach widoczni są apostołowie, wyżej zaś adorowana przez aniołki Maryja unosi się do Nieba. Jeszcze wyżej, w obłokach, czeka na Nią już cała Trójca Święta. Chrystus po lewej stronie rozłożył szeroko ręce na powitanie Matki. Poniżej Chrystusa, przy lewym brzegu obrazu, dwie objęte postacie to Sprawiedliwość i Pokój. Ta druga personifikacja pokazana jest twarzą do nas, a w wysuniętej do Maryi ręce trzyma gałązkę oliwną. Poniżej aniołki rozwijają girlandy kwitnących róż.

Ciekawe są wyrazy twarzy apostołów wokół grobu. Wyrażają różne stopnie zdziwienia, zachwytu, nawet ekstazy. Jednak jeden z nich patrzy w dół do pustego grobu, a na jego twarzy widać chłód i wątpliwość. To zapewne Tomasz – niedowiarek. W dolnej części obrazu znajdują się schody do grobu.