Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Kompleks dawnego klasztoru augustianów w Żaganiu został uznany za pomnik historii w 2011 roku. Powstały w XIII wieku jest najważniejszym elementem historycznego założenia urbanistycznego, wyróżniającym się w panoramie starego miasta jako wyodrębniona enklawa. Pod względem artystycznym zespół zabudowań klasztoru, ukształtowany ostatecznie w XVIII wieku, prezentuje znakomite połączenie architektury gotyckiej z barokową. Jego monumentalny charakter, wyjątkowa przestrzenność wewnętrznych podziałów oraz ciekawe formy sztukatorsko-malarskiego wystroju odróżniają go od innych śląskich realizacji.

Najcenniejszym obiektem jest kościół pw. Wniebowzięcia NMP, którego zewnętrzna architektura zachowała zasadniczo swój gotycki charakter. Pierwotnie był tu kościół związany z osadą targową. Po lokacji miasta wzniesiono na jego miejscu farę, najpewniej trójnawową bazylikę, którą w 1284 otrzymali augustianie wraz z funkcją probostwa. Po 1333, kiedy opactwo uzyskało gwarancję materialnego wsparcia samorządu, podjęto pracę nad rozbudową świątyni, wznosząc najpierw gotyckie prezbiterium, a w 2. poł. XIV w. trójnawową halę z wieżą. Po zniszczeniach przez pożary w 1472 i 1486 kościół odbudowano, przedłużając korpus w kierunku zachodnim, podwyższając nawę główną i przekrywając wnętrza, łącznie z prezbiterium sklepieniami. W 1602 elewację zachodnią wzbogacono o dostawiony krużganek z loggią. Przebudowa kościoła po pożarze w 1730 w architekturze zewnętrznej zaznaczyła się przekształceniem okien i dachów nad korpusem i wieżą, a we wnętrzu barokowym wystrojem.

Wnętrze świątyni to trójnawowa hala z ostrołukowymi arkadami, wspartymi na dwunastu ośmiobocznych filarach. Sklepienia mają konstrukcje krzyżowe, gwiaździste i sieciowe. W nawie północnej znajduje się spłycona empora z ażurową balustradą. Nawę główną u góry zdobią iluzjonistycznie malowane okna wraz z rzeźbami siedzących na parapetach aniołków. W świątyni znajdują się stalle z 1695 roku oraz ołtarz Św. Trójcy z XVI wieku. W kościele mieści się również gotycki sarkofag księcia głogowsko-żagańskiego Henryka IV Wiernego.