Stworzenie Ewy i grzech pierworodny

Stworzenie Ewy i grzech pierworodny

Stworzyciel na Drzwiach Płockich ukazany jest z fizjonomią Chrystusa i nimbem krzyżowym wokół głowy. Pod postacią antropomorficznie przedstawionej Osoby Boskiej – Omnipotens Deus – należy rozumieć Trójcę Świętą. Stworzenie jest bowiem dziełem całej Trójcy. Ponieważ w akcie tym asystują aniołowie, dlatego kwatera należy do tzw. angelologicznego typu wizerunku Stworzenia świata, którym zastępowano typ rzymski, ukazujący dzieło sześciu dni. Wykładnia ta pochodzi od św. Augustyna, który interpretował anioła jako symbol światła (fiat Lux id est angelorum natura). Częściej niż Stworzenie Adama ukazywano Stworzenie Ewy, kierujące myśli ku Maryi. Od Ojców Kościoła pochodzi typologiczna relacja Ewa – Maryja. Stworzenie Ewy z żebra Adama zapowiada typologicznie ranę w boku Chrystusa zadaną na Krzyżu.

Kwatera z Drzwi Płockich należy do wyjątkowych przedstawień, ponieważ strącenie aniołów ukazane jest równocześnie ze stworzeniem człowieka i obok sceny Grzechu pierworodnego. Reasumując, zostało przedstawione stworzenie świata generalnie (świat duchów i materii), upadku i strącenia aniołów, stworzenia i upadku człowieka, a w następstwie – wypędzenie z raju.

Drzwi Płockie

Drzwi Płockie, inaczej Drzwi Magdeburskie, Korsuńskie lub Sigtuńskie – brązowe drzwi znajdujące się niegdyś w bazylice katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku. Zabytek sztuki romańskiej. Obecnie oryginalne drzwi znajdują się w zachodnim portalu soboru św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim w Rosji, zaś w katedrze w Płocku od roku 1982 znajduje się ich odlew (kopia).

Z dotychczasowych badań wynika, że Drzwi były w Płocku prawdopodobnie przez około 250 lat, a następnie ozdobiły sobór św. Sofii (Mądrości Bożej) w Nowogrodzie Wielkim na Rusi. Nie wiadomo, jak Drzwi znalazły się w Nowogrodzie. Według XV–wiecznej legendy przywiózł je z Bizancjum książę Włodzimierz Wielki poprzez Korsuń na Krymie (stąd nazwa drzwi korsuńskie), co jednak nie jest możliwe.

Według niektórych hipotez historycznych miały być zrabowane w XIII w. przez Litwinów podczas ich wyprawy na Mazowsze. Inni badacze historii twierdzą, że zostały przekazane jako dar duchowieństwa polskiego bądź książąt płockich dla księcia nowogrodzkiego, Lingwena Olgierdowicza, brata Władysława II Jagiełły. Według jednych źródeł trafiły do Nowogrodu już w 1170 – wkrótce po wykonaniu, według innych przed połową XV wieku. Według wersji, jaką ogłosił w 1823 r. Friedrich von Adelung, Drzwi są militarnym trofeum Nowogrodzian (ściślej Karelów, Estończyków, Iżorów i północnych Rusinów), którzy zdobyli je w 1187 r. podczas wyprawy do ówczesnej stolicy Szwecji Sigtuny (stąd XIX-wieczna nazwa drzwi sigtuńskie).

Drzwi do katedry w Płocku zamówił biskup Aleksander z Malonne (zm. 1156). Mistrz Riquin, wraz z pomocnikiem Waismuthem, odlali je w brązie, w technice wosku traconego, w latach 1152–1154 w jednej z magdeburskich odlewni. Nie ma pewności czy należała ona do tamtejszej fabrica ecclesiae, działającej przy katedrze, zarządzanej przez biskupa Wichmana z Wetynu (ok. 1110-1192).

Figurki biskupów i wykonawców  znajdują się wśród reliefów, do których w 1 ćwierci XV w. dodano jeszcze przedstawienie ruskiego odlewnika, mistrza Abrahama. On też przystosował wrota do portalu zachodniego w soborze sofijskim w Nowogrodzie Wielkim na Rusi, dodając cyrylicą  tłumaczone z łaciny ruskie napisy. Hipotetycznie przyjmuje się, że drzwi zostały zrabowane z Płocka pod koniec XIII w. i po różnych kolejach losu, zawieszono je jako „miedzianą ikonę” w cerkwi prawosławnej na początku XV w.